نشریه آمریکایی واشینگتن فری‌بیکن (Washington Free Beacon) روز جمعه ۱۲ آوریل (۲۴ فروردین) در گزارشی اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا معافیت از تحریم‌های همکاری هسته‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای دیگر از جمله روسیه را تمدید نکرد.
این نشریه در عین حال با انتقاد از دولت جو بایدن نوشت که اگرچه با چنین معافیتی موافقت نشده است، به نظر می‌رسد رئیس‌جمهوری آمریکا دچار نوعی سردرگمی است زیرا به اجرای این تحریم‌ها هم تعهدی نشان نمی‌دهد؛ آن هم در شرایطی که هشدار داده می‌شود تهران در حال گسترش زیرساخت‌های اتمی‌اش است.
پس از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای برجام، دولت‌های آمریکا هر شش ماه درباره این معافیت‌ها تصمیم می‌گیرند. این مجموعه معافیت‌های تحریمی که به ایران و روسیه اجازه می‌داد در کار هسته‌ای مشترک شرکت کنند، آخرین بار در اوت ۲۰۲۳ تمدید و در ابتدای سال ۲۰۲۴ منقضی شدند.
همکاری مشترک هسته‌ای تهران و مسکو بیش از ۱۰ میلیارد دلار سود برای شرکت‌های تحت کنترل دولت روسیه ازجمله شرکت انرژی روس‌اتم به‌دلیل فعالیت در نیروگاه‌های هسته‌ای مختلف جمهوری اسلامی دارد که مظنون به توسعه برنامه تسلیحات اتمی است.
به نوشته واشینگتن فری‌بیکن، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به این نشریه به‌طور روشن اعلام نکرد که به چه دلیلی معافیت‌ها تمدید نشده‌اند و به این پاسخ بسنده کرد که «مقامات، بررسی معافیت‌ها را به‌طور منظم مورد بررسی قرار می‌دهند.»
این پاسخ غیرشفاف در حالی است که ایران در حال پیشبرد برنامه‌های سرمایه‌گذاری دست‌کم ۵۰ میلیارد دلاری در نیروگاه‌های هسته‌ای ساخت روسیه است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جمهوری‌خواهان کنگره سال‌ها است که به وزارت خارجه دولت بایدن فشار می‌آورند معافیت‌ها را لغو و تحریم‌هایی را اجرا کند که مانع از این همکاری شود. با این حال رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا بارها این معافیت‌ها را تمدید کرده است. به اعتقاد جمهوری‌خواهان آمریکا، عملکرد دولت بایدن نشانه آن است که ایالات متحده چشمش را بر همکاری هسته‌ای روسیه و ایران بسته و نمی‌خواهد که تحریم‌های جدی را در این زمینه اعمال کند.
واشینگتن فری‌بیکن به نقل از چند منبع آگاه نوشت که در هفته‌های اخیر، سوالات پیرامون معافیت‌های تحریمی جمهوری اسلامی در کنگره افزایش یافته و برخی از قانونگذاران خواستار ارائه توضیحات فوری از وزارت امور خارجه شده‌اند.
سناتور تد کروز که سال گذشته برای منع دولت بایدن از تمدید معافیت‌های تحریمی ایران تلاش می‌کرد، گفت که سردرگمی در مورد این موضوع نشان می‌دهد رئیس‌جمهوری آمریکا ائتلاف بسیار سودآور روسیه و ایران را نادیده می‌گیرد.
او تاکید کرد: «من سال‌ها دولت ترامپ را تحت فشار قرار دادم تا به این معافیت‌ها پایان دهد و درنهایت این کار انجام شد؛ اما جو بایدن آنها را به عنوان بخشی از مماشات با ایران تمدید کرد و به روسیه اجازه داد که برنامه هسته‌ای ایران را در راستای ایجاد یک اتحاد هسته‌ای پیش ببرد. در نتیجه این رویکرد، می‌بینیم که اکنون خسارت فاجعه‌بار و غیرقابل جبرانی وارد شده است و دولت ما امیدوار است این موضوع خودبخود حل شود.»
در میان سردرگمی دولت ایالات متحده، کشورهای روسیه و جمهوری اسلامی زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را پیش برده‌اند. اوایل ماه جاری، ایران برنامه‌هایش را برای توسعه نیروگاه هسته‌ای ساخت روسیه موسوم به بوشهر و همچنین سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد دلاری در تاسیسات دیگر اعلام کرد. مقامات ایرانی در عین حال تاکید کردند که فعالیت‌هایشان در این زمینه در ماه مه سرعت می‌گیرد؛ گفته‌هایی که این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا دولت بایدن قصد دارد در ادامه، معافیت‌ها را تمدید کند، این فعالیت را تحریم کند یا اجازه دهد فعالیت تهران حتی بدون وجود معافیت‌ها انجام شود.
آندریا استریکر، معاون برنامه منع اشاعه و دفاع در مقابل تهدیدهای زیستی اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، در این زمینه معتقد است: «روسیه میلیاردها دلار درآمد از فعالیت هسته‌ای با ایران به دست می‌آورد و درواقع هزینه مورد نیاز برای ادامه جنگ با اوکراین را تامین می‌کند.»
این کارشناس تاکید کرد: «روسیه به احتمال زیاد به ایران در ساخت واحدهای راکتور جدید در بوشهر و شاید در جاهای دیگر کمک می کند. دولت بایدن باید به طور مشخص نهادی که مسئول این امر است یعنی شرکت دولتی روس‌اتم را تحریم کند. دولت آمریکا بیش از یک سال پیش گفت که ساخت رآکتورهای جدید توسط روسیه فعالیت قابل تحریم خواهد بود اما هنوز چنین اقدامی انجام نگرفته است.»
به نوشته واشنگتن فری‌بیکن، از زمانی که شبه‌نظامیان حماس تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران جنگ با اسرائیل را در اکتبر گذشته آغاز کردند، تهران در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطحی است که به سوخت تسلیحاتی نزدیک می‌شود و هشدارهایی را از سوی گروه‌های ناظر بین‌المللی دریافت کرده است.
دولت اوباما پیش از این معافیت‌هایی را صادر کرده بود که به ایران و روسیه و همچنین چین و کشورهای اروپایی اجازه می‌داد در برنامه هسته‌ای تهران به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ مشارکت کنند. دولت ترامپ در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ پس از خروج از توافق برجام، معافیت‌ها را لغو کرد اما جو بایدن معافیت‌ها را به عنوان بخشی از دیپلماسی‌اش به‌عنوان نسخه اصلاح شده توافق، بازگرداند.
این معافیت‌ها پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ نیز تمدید شد که باعث شد ایران و روسیه به شرکای نظامی تبدیل شوند. در نهایت، دولت بایدن برخی از معافیت‌ها را کاهش داد و سال گذشته در اطلاعیه‌ای به کنگره گفت که به دلیل تهاجم غیرقانونی روسیه به اوکراین و همکاری نظامی تهران با مسکو در این جنگ، اجازه همکاری هسته‌ای این دو کشور را کاهش می‌دهد.
فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در حالی اکنون در حال گسترش است که این کشور اعلام نکرده از کجا کمک می‌گیرد. با این حال کارشناسان معتقدند روسیه یا چین می‌توانند در این پروژه‌ها نقش داشته باشند.
